Anemia, inaczej niedokrwistość, oznacza niedobory hemoglobiny w organizmie. Szacuje się, że występuje ona u około 40% dzieci w wieku do 2 lat. Powodem może być zbyt mała liczba czerwonych krwinek lub gdy w ich wnętrzu występuje zbyt mała ilość hemoglobiny.

• Rola żelaza w organizmie
• Jakie mogą być przyczyny anemii u dziecka?
• Czy niemowlę może już mieć anemię?
• Co może Cię zaniepokoić i jakie są objawy anemii u dziecka?
• Jakie badania warto wykonać, aby rozpoznać lub wykluczyć anemię?
• A co, jeśli okaże się, że Twoje niemowlę lub starsze dziecko ma anemię?

Rola żelaza w organizmie

Na początek trochę niezbędnej teorii, aby lepiej zrozumieć, dlaczego żelazo, mimo że jest mikroelementem (czyli pierwiastkiem śladowym) jest tak istotne w diecie dziecka.

 Żelazo zapewnia prawidłową budowę i działanie erytrocytu, czyli krwinki czerwonej. Niestety tylko część żelaza, które dziecko przyswaja jest zużywane na bieżąco do produkcji hemoglobiny. Reszta żelaza znajduje się w “magazynach” np. komórkach wątroby. Jeśli w diecie dziecka jest za mało produktów dostarczających żelazo to z czasem dochodzi do stopniowego opróżniania tych magazynów oraz do upośledzenia produkcji krwinek czerwonych. Tworzy się ich mniej i mają mniejsze rozmiary, co oznacza także mniejszą ilość hemoglobiny.

 Hemoglobina to tzw. czerwony barwnik krwi, który ma dla organizmu ogromne znaczenie, ponieważ znajduje się w czerwonych krwinkach i odpowiada za „wyłapywanie” tlenu w płucach i przekazywanie go do różnych narządów i tkanek organizmu, a także na odprowadzaniu dwutlenku węgla do płuc.

 Wyróżnia się niedokrwistość łagodną, umiarkowaną, ciężką i zagrażającą życiu.

Jakie mogą być przyczyny anemii u dziecka?

• najczęstszą przyczyną anemii (ok.40% przypadków) u dzieci jest niedobór żelaza przez nieprawidłowo zbilansowaną dietę. Żelazo jest wchłaniane w jelitach wraz z innymi substancjami odżywczymi z pożywienia
• upośledzone wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego (np. z powodu przerostu bakteryjnego jelit i chorób np. nieswoistego zapalenia jelit, celiakii). Także dieta ubogobiałkowa lub dostarczająca zbyt dużą ilość wapnia, wpływa na gorsze wchłanianie żelaza z posiłków
• za małe spożycie produktów bogatych w witaminę C (np. świeżych owoców i warzyw), kwas foliowy (np. awokado, orzechów, warzyw zielonolistnych), które ułatwiają wchłanianie żelaza

Czy niemowlę może już mieć anemię?

Niestety tak. Maluszek gromadzi najwięcej żelaza w ostatnich tygodniach ciąży. Na anemię najbardziej narażone są wcześniaki, bliźnięta oraz niemowlęta matek leczonych z powodu niedoboru żelaza w ciąży.

Jeśli dziecko urodziło się w fizjologicznym terminie i o prawidłowej masie ciała, to zapas żelaza plus żelazo przyswajane z mleka mamy lub z mleka modyfikowanego powinno mu wystarczyć do momentu rozszerzania diety. W Polsce i innych krajach, w których jest mała częstotliwość występowania niedokrwistości z niedoborów żelaza, nie ma konieczności suplementowania żelazem takich niemowląt. Natomiast niemowlęta o niskiej wadze urodzeniowej oraz urodzone przedwcześnie należy dodatkowo suplementować - optymalnie do momentu rozszerzania diety lub dłużej. O dawce powinien zadecydować lekarz pediatra. Zazwyczaj jest to 1-2 mg żelaza na 1 kg masy ciała dziecka, na dobę.

Co może Cię zaniepokoić - jakie są objawy anemii u dziecka?

• osłabienie organizmu i szybsze niż zwykle męczenie się przy zwykłych czynnościach
• brak sił podczas aktywności fizycznej
• gorsza koncentracja, pamięć, drażliwość, problemy w nauce
• cienkie, łamliwe, łatwo wypadające włosy i paznokcie
• narzekanie na ból i zawroty głowy, szum w uszach
• blada skóra, śluzówka jamy ustnej oraz bladość spojówek
• problemy z zasypianiem i snem
• “spaczone łaknienie” czyli apetyt np. na surowy ryż, kredę

Jakie badania warto wykonać, aby rozpoznać lub wykluczyć anemię?

Jeśli mamy podejrzenie, że dziecko ma anemię to należy udać się do lekarza pediatry lub POZ, który zleci wykonanie podstawowego badania, czyli morfologii krwi. W wynikach badań będzie widoczna zmniejszona liczba czerwonych krwinek (RBC), zmniejszone stężenie hemoglobiny (Hb lub Hgb), zmniejszona objętość krwinek czerwonych (MCV) i mniejsza zawartość hemoglobiny (MCH, MCHC).

A co, jeśli okaże się, że Twoje niemowlę lub starsze dziecko ma anemię?

Po zdiagnozowaniu anemii należy podjąć leczenie poprzez stosowanie preparatów zawierających żelazo, najlepiej wzbogaconych witaminą C. Oczywiście ważna jest też profilaktyka, czyli zmiana diety na bogatą w żelazo. Przedłużający się stan anemii bardzo niekorzystnie wpływa na samopoczucie i rozwój dziecka.

Warto pamiętać, że żelazo hemowe (pochodzące z mięsa, ryb) jest 4 razy lepiej przyswajalne, niż to z roślin (niehemowe). Najlepsze źródła żelaza to każdego rodzaju mięso (ale zwłaszcza czerwone), ryby, żółtka jaj, buraki, brokuły, nasiona roślin strączkowych (np. fasola, ciecierzyca), ale warto też zwrócić uwagę na lubiane przez dzieci suszone owoce, pestki słonecznika, orzechy i kakao.

mgr inż. Zuzanna Kłos- dietetyk dziecięcy