Czym jest alergiczny nieżyt nosa i zatok? To przewlekła choroba zapalna śluzówek nosa i zatok, która objawia się katarem, świądem nosa, częstym, napadowym kichaniem oraz upośledzeniem drożności nosa.

• Objawy alergicznego nieżytu nosa
• Rodzaje alergicznego nieżytu nosa
• Przebieg choroby
• Rozpoznanie alergicznego nieżytu nosa
• Badania diagnostyczne
• Leczenie alergicznego nieżytu nosa

Choroba ta często występuje rodzinnie i związana jest z atopią, czyli predyspozycją do nadprodukcji przeciwciał IgE. Do chorób atopowych zaliczamy m.in. atopowe zapalenie skóry, alergiczne zapalenie spojówek, astmę atopową. Problemy te często ze sobą współistnieją u jednego pacjenta. Zdarza się, że u dzieci z atopią obserwujemy tzw. marsz alergiczny, czyli przechodzenie jednej choroby atopowej w drugą. Często obserwujemy schemat, w którym w okresie niemowlęcym występują objawy atopowego zapalenia skóry i alergii pokarmowej, a wraz z wiekiem dołączają się objawy alergicznego nieżytu nosa i astmy. Zdarza się, że w okresie przedszkolnym atopowe zapalenie skóry i alergia pokarmowa wchodzą w fazę remisji objawów, natomiast rozpoczynają się objawy alergii ze strony układu oddechowego.

Badania epidemiologiczne wskazują, że alergiczny nieżyt nosa może dotyczyć 8-30% populacji na świecie. Badanie ECAP przeprowadzone w Polsce wykazało, że średnio 25% badanych choruje na alergiczny nieżyt nosa.

Objawy alergicznego nieżytu nosa

Objawy związane są z ekspozycją na uczulający alergen np. pyłki roślin, naskórek zwierząt, roztocza czy pleśnie. W okresie kontaktu z alergenem mogą także występować zaburzenia snu, wybudzenia nocne, a w związku z tym drażliwość i zaburzenia koncentracji w ciągu dnia. U dzieci w szczególności często obserwuje się odchrząkiwanie, kaszel, pociąganie nosem, parskanie. Zaburzona drożność nosa może być przyczyną oddychania przez usta. Taki sposób oddychania wpływa na nieprawidłowe umięśnienie i rozwój twarzoczaszki (również uzębienia).

Rodzaje alergicznego nieżytu nosa

Zgodnie z aktualną nomenklaturą wyróżniamy alergiczny nieżyt nosa okresowy oraz przewlekły. Czas trwania objawów w przypadku okresowego alergicznego nieżytu nosa to mniej niż 4 dni w tygodniu przez mniej niż 4 tygodnie. W przypadku, gdy czas występowania objawów jest dłuższy mówimy o przewlekłym alergicznym nieżycie nosa.

Przebieg choroby

Choroba może przebiegać łagodnie i wtedy nie obserwujemy zaburzeń snu, trudności w nauce, w wykonywaniu codziennych obowiązków czy aktywności fizycznej, objawy są mało dotkliwe i możemy sobie z nich nie zdawać sprawy. Ciężka postać alergicznego nieżytu nosa  powoduje objawy uciążliwe dla dziecka, wpływa na ograniczenie aktywności, powoduje zaburzenia snu, pogorszenie koncentracji, trudności w nauce.

Rozpoznanie alergicznego nieżytu nosa

Rozpoznanie opiera się na szczegółowo zebranym wywiadzie alergologicznym i przeprowadzonej diagnostyce.

W wywiadzie chorobowym uwzględniamy objawy alergicznego nieżytu nosa, a także wywiad rodzinny w kierunku chorób alergicznych (atopowe zapalenie skóry, astma, alergiczne zapalenie nosa i spojówek). Bardzo istotna jest też sezonowość występowania objawów, powiązanie objawów z ekspozycją na dany alergen. W przypadku dzieci w wieku przedszkolnym, gdy badania diagnostyczne w kierunku uczulenia na alergeny powietrznopochodne wychodzą ujemnie a wywiad chorobowy i badanie przedmiotowe silnie sugerują alergiczny nieżyt nosa wspomagamy się również próbą terapeutyczną. Pozytywna odpowiedź na leczenie i nawrót objawów po odstawieniu leków przemawia za rozpoznaniem tej jednostki chorobowej.

W badaniu przedmiotowym poza oceną śluzówek nosa, często obserwujemy obecność bruzdy poprzecznej na nosie świadczącej o częstym pocieraniu nosa, nadmierne pofałdowanie powieki dolnej a także zasinienie powiek związane z upośledzoną drożnością nosa.

Badania diagnostyczne

Jakie badania można wykonać, aby potwierdzić rozpoznanie alergicznego nieżytu nosa?

- rynoskopia przednia- podczas badania przedmiotowego lekarz ocenia wygląd małżowin nosowych dolnych

- punktowe testy skórne z alergenami powietrznopochodnymi

- badania krwi oceniające obecność swoistych przeciwciał IgE (ImmunoCAP, Polycheck)

- prowokacje donosowe alergenami powietrznopochodnymi

- cytologia nosa- ocena eozynofilli w wymazie z nosa.

Leczenie alergicznego nieżytu nosa

Profilaktyczne ograniczenie ekspozycji na alergen powodujący objawy w praktyce jest dość trudne do realizacji. W przypadku, gdy znany jest alergen zaleca się ukierunkowane działania mające na celu zmniejszenie narażenia dziecka na kontakt z alergenem. Nawet zmniejszenie stężenia alergenu w środowisku, w którym dziecko spędza dużo czasu może ograniczyć objawy.

W objawowej terapii alergicznego nieżytu nosa stosuje się leki antyhistaminowe doustne i donosowe oraz glikokortykosteroidy donosowe. Czasem dodatkowo wspomagamy się lekami antyleukotrienowymi oraz kromoglikanami donosowymi. Wszystkie te leki mają na celu ograniczenie stanu zapalnego alergicznego. W zależności od obserwowanych objawów, przebiegu choroby alergolog zaproponuje odpowiednie do sytuacji leczenie.

Jedyną przyczynową metoda leczenia alergicznego nieżytu nosa jest swoista immunoterapia alergenowa. Jest to leczenie, które modyfikuje reakcję organizmu na alergen. Warto również podkreślić, że tego typu leczenie powoduje długotrwałe ograniczenie objawów, również po zakończeniu leczenia.

Materiały mają zadanie jedynie informacyjno-edukacyjne, ale nie mogą zastąpić konsultacji lekarskiej.

Lek. Julita Chądzyńska - pediatra, alergolog dziecięcy